کتاب اخلاق در ورزش با رویکرد فلسفی منتشر شد

اخلاق در ورزش نام کتابی است که به قلم دکتر محمد احسانی و دکتر رضا شجیع توسط پژوهشگاه تربیت بدنی و علوم ورزشی منتشر شده است. یادداشت زیر، متن پیشگفتاری است که در ابتدای کتاب آمده است. به زعم نویسندگان؛ کتاب حاضر براي آن­هايي است كه مي­خواهند در استخري عميق از مشكلات اخلاقي شيرجه بزنند، و البته قبل از شیرجه زدن، شنا کردن را بیاموزند.

برای تهیه کتاب می توانید با پژوهشگاه تربیت بدنی با شماره 5014246-0511 تماس حاصل نمایید.

پیشگفتار

نويسنده جواني از جرج برنارد شاو (نویسنده ایرلندی) پرسيد: «شما براي چي مي­نويسيد استاد؟» برنارد شاو جواب داد: «برای یک لقمه نان». نویسنده جوان برآشفت که: «متاسفم! برخلاف شما من برای فرهنگ می­نویسم!» و برنارد شاو گفت: «عیبی ندارد پسرم؛ هر کدام از ما برای چیزی می­نویسیم که نداریم»! نوشتن کتابی در حوزه اخلاق ورزشی، هیچ گاه به معنای اخلاق­مداری نگارندگان و یا تلاش آنان برای دستیابی به یک پرستیژ علمی در این حوزه به عنوان «معلم اخلاق» نبوده و نخواهد بود. این تلاش علمی در راستای پاسخ به نیازی است که بر مبنای یک «تناقض» جدی در جامعه ایرانی شکل گرفته است. به عبارت دیگر، «تناقض» شاخص­ترین واژه توصیف­کننده وضعیت موجود اخلاق در ورزش ایران است. هر آنچه که اخلاق و ترویج آن در جامعه ورزش حداقل در ظاهر و شعار از اهمیت و اولویت برخوردار است، عمل به آن در اولویت نبوده و اتفاقاً پرداخت جامعه علمی کشور نیز آن­طور که باید از کمیت، کیفیت، عمق و کارکرد لازم برخوردار نمی­باشد. شاید مهمترین دلیل آن، نبود آگاهی لازم نسبت به بنیان­های فلسفی ورزش و مهم­تر از آن بنیان­های فلسفی اخلاق است. بنیان­هایی که حاوی رویکردها، نظریات و مفاهیم گوناگون بوده و کمترین دستاورد آگاهی از آن­ها؛ ایجاد چشم اندازهای نوین و متفاوت در تحلیل رفتارهای اخلاقی و غیر اخلاقی ورزشکاران است. چشم اندازی که افکار همگان را روشن کرده و زمینه­های لازم برای دستیابی به یک مکتب بومی و فرهنگی را فراهم می­کند.

دگرگونی سریع آموزه­های اخلاقی در سال­های اخیر و تنوع چالش­ها و مشکلات اخلاقی، توجهات بسیاری را نسبت به فلسفه اخلاق ایجاد کرده است. فلسفه اخلاق یکی از رویکردهای بی­مانند و منحصر به فرد در علم اخلاق است که ارائه کننده فرض­­های متفاوت پیرامون ماهیت اخلاق و بهترین طریقه^ء فهم آن است. در واقع اثبات شده است که بدون در نظر گرفتن سئوالات فلسفه اخلاق، نمی­توان به فهم کامل اخلاق دست پیدا کرد. جمله^ء اخیر، درون­مایه و هدف اصلی تدوین کتاب حاضر محسوب می­شود. به اعتقاد نگارنده، ماهیت اخلاق در ورزش کشور آن­طور که باید به روشنی مشخص نبوده و کیفیت پرداختن به آن هیچ­گاه از سطحی­نگری خارج نشده است. حقیقت امر این است که کنار کشیدن خود از رویارویی با فلسفه اقدام صحیحی به شمار نمی­رود و این فلسفه است که در شرایط لازم پاسخ‌گوی خلأ‏های دانشی و شناختی بسیار در حوزه^ء ورزش است. به عبارت دیگر، فلسفه می‌تواند به نوعی ارائه­کننده راه­حل­های کاربردی در حل مسائل و مشکلات روز ورزش کشور باشد. نکته در مورد ورزش اینکه، مسائل فلسفی موجود در آن بیشتر از نوع مسائل اخلاقی هستند که ما آن را «اخلاق ورزشی» نام‏گذاری کرده‏ایم و بدون شک مشکل امروز ورزش کشور در همین فلسفۀ کاربردی نهفته است.

به اعتقاد نگارنده، علاقه­مندان، دانشجویان و پژوهشگرانی که کتاب حاضر را مطالعه نمایند، خواهند توانست فعالیت­های پژوهشی بیشتر و کیفی­تری را صورت داده و رهیافت­های تاریخی، نظری و عملی دقیق­تری را مد نظر قرار دهند. انتظار می­رود خوانندگان پس از مطالعه کتاب حاضر، نه تنها درک کاملی نسبت به مبانی مقدماتی فلسفه اخلاق حاصل کنند، بلکه به این سطح از نگرش دست یابند که چگونه نسبت به موضوعات و چالش­های اخلاقی موجود در ورزش فیلسوفانه بیندیشند و مشتاقانه راهکارهایی منطبق با نیازهای روز ورزش و محیط زندگی خود ارائه دهند.

فلسفه ورزش و حقیقت موجود در آن، کلیات فصل اول کتاب با عنوان «جایگاه اخلاق در فلسفۀ ورزش» را تشکیل می­دهد. این فصل تلاشی برای نشان دادن بخش‏های ناپیدای دنیای ورزش و مباحث اخلاقی موجود در آن بوده و به ارائۀ دیدگاه‏ها و نظریات گوناگون در این راستا می‏پردازد. مفهوم بیان حقیقت، یكی از مسائل اخلاقی و دشوار زندگی در دنیای ورزش است که در فصل دوم کتاب به آن پرداخته شده است. دنیای حرفه‏ای و الکترونیک مرتباً در حال آشفتگی و تغییرات مداوم است و همچنان بحث تشخیص «درست» از «نادرست» در مواردی نظیر احترام، بازی منصفانه، پهلوانی، جوانمردی و احساس مسئولیت مطرح می‏شود. در فصل دوم کتاب با عنوان «ارزش اخلاق در ورزش» گوشه‏ای از چالش‏های اخلاقی موجود در محیط‏های ورزشی مطرح شده و نسبت به معرفی تئوری‏های رشد اخلاقی اقدام شده است.

سؤالات و مسائل اصلی مطرح‌شده در علم اخلاق که علمای این رشته با آن‏ها دست‌وپنجه نرم می‏کنند و برای آن‌ها دلیل و برهان ارائه می‏دهند، مشخصاً در زمرۀ مسائل هنجاری هستند. وجه تمایز مسائل هنجاری با سایر مسائل در این حقیقت است که هدف آن‏ها شرح دقیق امور و نسخه پیچیدن برای رفتار ما تحت شرایط خاص نیست، بلکه هدف آن است که ما را متقاعد سازد رفتارها و اعمال ما باید تابع استانداردهایی خاص بوده و متضمن ارتباط با دوستان و اطرافیان باشد. «اخلاق هنجاری» که کلید ورود به مکاتب فلسفه اخلاق در دنیای ورزش است، موضوع کلی فصل سوم کتاب نیز محسوب می­شود.

«وظیفه­گرایی اخلاقی در ورزش» اولین رویکردی است که ابعاد گوناگون آن در فصل چهارم کتاب مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. در این فصل به توصیف و ارزیابی تفاوت میان ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی و همچنین چهار ارزش اخلاقی هدایت‏كننده اصول اخلاقی شامل صداقت،‌ عدالت،‌ احساس مسؤلیت و نیكوكاری پرداخته شده است. ضمن اینکه بحث پیرامون چالش­های اولویت‏بندی آن‏ها در وضعیت‏های دشوار اخلاقی و ترجیح یکی بر دیگری نیز از دید نگارنده دور نمانده است.

ابعاد پیدا و پنهان «نتیجه‏گرایی اخلاقی در محیط‏های ورزشی»، موضوع کلی فصل پنجم کتاب را تشکیل می­دهد. بر اساس این رویکرد، نتایج عامل تعیین‏کنندۀ توازن، قدرت و کیفیت محسوب شده و چنین است که طرف «قدرتمند» یا «پیروز» قاعدۀ بازی را تعیین کرده و با تغییر موازنه، تعریف اخلاق نیز به‌سرعت دستخوش تغییر می‏شود. جنبه‏های گوناگون این پدیده که در فصل پنجم اجمالاً به آن­ها پرداخته شده است نشان می‏دهد كه ورزش در برخی از جوامع به یك مؤلفۀ رقابتی محض بدل شده و دامنۀ تأثیر آن به حوزه‏های اجتماعی دیگر نیز كشیده شده است.  

مسئله «نسبیت­گرایی اخلاقی» که عنوان فصل ششم کتاب محسوب می­شود، در شمار پیچیده‏ترین و دشوارترین مسائل اخلاق در ورزش جای داشته و از نظر صاحب‌نظری چون رابرت هولمز، اصلی‏ترین مسئلۀ اخلاقی نیز محسوب می‏شود. به نظر می‏رسد تقریباً همه مسائل اخلاقی موجود در ورزش به نوعی با نسبیت‏گرایی پیوند خورده و به آن منتهی می‏شود. از این‏رو در این فصل تلاش شده است تا درک بهتری از نسبیت‏گرایی اخلاقی به خوانندگان ارائه شود.

«عدالت» رکنی اساسی و مهم در جامعه است و بدون آن، قراردادهای اجتماعی، پیشرفت، موفقیت و حتی سعادت، مفهوم واقعی خود را از دست می‏دهند. از این­رو این مفهوم، یکی از دشوارترین مفاهیم اساسی در اخلاق ورزشی محسوب می­شود. در فصل هفتم کتاب، مفاهیم رایج عدالت و کارکردهای آن در ورزش بررسی شده و در نهایت عدالت توزیعی به عنوان یکی از اشکال کاربردی عدالت در ورزش با تمرکز بیشتری مورد توجه قرار گرفته است.

در میان تمامی فصل‏های این کتاب، فصل هشتم کتاب با عنوان «قانون و اخلاق ورزشی» به دلیل کمبود اطلاعات و همچنین پیچیدگی‏های ناشی از تشخیص حدود اخلاقی و قانونی از اهمیت بسزایی برخوردار است. در این راستا منشورها، نظام‏نامه‏ها و کدهای اخلاقی از سوی مدیران، مربیان و دست‏اندرکاران امر ورزش با هدف ایجاد بستری قانونی مبتنی بر توافق جمعی اعضای گروه و نه اجبار بیرونی نهادهای رسمی تبیین شده و روزبه‌روز بر اهمیت آن‏ها افزوده می‏شود. ابزارهایی که به نوعی واکنش‏های قانونی در قبال کنش‏های غیراخلاقی محسوب شده و علی‏رغم داشتن محبوبیت در بین مدیران، با انتقاداتی نیز روبه‌رو است. پاسخ‌گویی به این ابهامات، تبیین حدود قانون و اخلاق در ورزش و کیفیت تعامل بین آن‏ها، محتوای کلی فصل هشتم را تشکیل می‏دهد. در نهایت فصل نهم و پایانی کتاب با عنوان «راهنماي جست‌وجو در منابع فلسفی اخلاق در ورزش»، به معرفی اجمالی مهم‌ترین منابع علمی مطالعات فلسفه و اخلاق ورزشی ایران و جهان پرداخته شده و نوشتاری اجمالی در ارتباط با هر یک از آن­ها ارائه شده است.

از ویژگی­های کتاب حاضر این است که در فواصل مشخص، مطالب بسیاری با عنوان «برای مطالعه^ء بیشتر» با هدف ساده­سازی مفاهیم و درک هر چه بیشتر آن­ها ارائه شده است. ضمن اینکه تلاش شده است با ارائه تمرین­های عملی منطبق با فرهنگ ایرانی در هر فصل، زمینه برای درک بهتر مفاهیم فراهم شود. به طور کلی کتاب حاضر براي آن­هايي است كه مي­خواهند در استخري عميق از مشكلات اخلاقي شيرجه بزنند، و البته قبل از شیرجه زدن، شنا کردن را بیاموزند.

نهایتاٌ کتاب اخلاق در ورزش با رویکرد فلسفی را از نظر مبانی مکتوب اخلاق ورزشی در کشور می­توان به «واحه» تشبیه کرد. واحه همان آبادی میان کویر و یا ریگستان است. از این جهت که بین کمیت آثار علمی مرتبط با اخلاق ورزشی با ضرورت و احساس نیاز آن در کشور تطابقی وجود ندارد. بر همین اساس کتاب حاضر، به رغم برخی کاستی­ها، احتمالاً برای اقشار مختلف ورزشی بویژه دانشگاهیان مفید بوده و می­تواند راهگشای تألیف کتاب­ها، پایان­نامه­ها و رساله­های علمی بسیاری در حوزه اخلاق ورزشی کشور باشد.

    دکتر محمد احسانی- دکتر رضا شجیع  

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: